Translate

Τρίτη 25 Οκτωβρίου 2011

''Οι 10 πιο ενοχλητικές χρήσεις τής γλώσσας μας'', Γεώργιος Μπαμπινιώτης


 Από την εκπομπή «Τη γλώσσα μού έδωσαν Ελληνική» που επιμελούμαι στη ΝΕΤ και που αφορά κυρίως σε ζητήματα χρήσεως τής γλώσσας μας, διεξήγαγα μιαν απλή αλλά χρήσιμη, νομίζω, έρευνα. Την ιδέα μού έδωσε ανάλογη έρευνα τού BBC για την Αγγλική («The Top Twenty Complaints») αλλά, ακόμη περισσότερο, το πλήθος των (συμβατικών και ηλεκτρονικών) επιστολών τηλεθεατών, οι οποίοι «παραπονούνται» για διάφορες χρήσεις τής Ελληνικής, τις οποίες θεωρούν από αδόκιμες ώς λανθασμένες, ζητώντας μου να τις σχολιάσω και να συμβάλω στο να αποφεύγονται. Ζητήθηκε, λοιπόν, από τους τηλεθεατές να επισημάνουν τις δέκα πιο ενοχλητικές γι' αυτούς χρήσεις τής Ελληνικής που μιλάμε και γράφουμε. Τι τους ενοχλεί περισσότερο. Τι νομίζουν ότι δεν έχει καλώς. Τι θεωρούν ότι πρέπει να αλλάξει ή να αποφεύγεται. Υπήρξε πληθώρα απαντήσεων. Ταξινομήθηκαν οι απαντήσεις, ιεραρχήθηκαν σύμφωνα με τη συχνότητά τους και έδωσαν τα εξής αποτελέσματα:  
1. Χρήση ξένων λέξεων. Οι περισσότεροι συνέκλιναν στην επισήμανση ότι πρέπει να περιορισθεί η μεγάλης εκτάσεως χρήση ξένων λέξεων, τού τύπου budget, team, panel, talk-show, gallop, e-mail, follow-up κ.τ.ό.
2. Προστακτική αορίστου με αύξηση. Να μη χρησιμοποιούνται τύποι όπως υπέγραψέ μου εδώ,απήντησέ μου γρήγορα κ.λπ. αντί υπόγραψε, απάντησε.
3. Χρήση επιρρημάτων. Ζητούν να μη λέμε τύπους όπως προηγούμενα, ενδεχόμενα, πιθανά κ.τ.ό. αντί των προηγουμένως, ενδεχομένως, πιθανώς. Επίσης ζητούν να τηρούμε στην ομιλία μας τη διαφορά ανάμεσα σε λεξιλογικά ζεύγη, όπως απλά - απλώς, άμεσα - αμέσως, έκτακτα - εκτάκτως κ.τ.ό. που διαφέρουν στη σημασία τους.
4. Θηλυκά επιθέτων σε -ης. Τους ενοχλεί να ακούν ή να διαβάζουν χρήσεις όπως τής διεθνής συνθήκης, η συνεπή υπόσχεση, η διαφανές μπλούζα κ.τ.ό. αντί τής διεθνούς, η συνεπής, η διαφανής κ.λπ. Συναφώς επισημαίνουν τη λανθασμένη χρήση τού επιρρήματος επί κεφαλής επικεφαλής) ως επιθέτου, που μάλιστα κλίνεται: συνάντησαν τον επικεφαλή τής αντιπροσωπίας!
5. Σύγχυση αορίστου και ενεστώτα των συνθέτων σε -άγω και -βάλλω. Να προσέχουμε, γράφουν, να μη συγχέουμε χρήσεις όπως «πήγε στο Παρίσι να διεξαγάγει συνομιλίες» (μια φορά) με το «να διεξάγει» (πάντοτε/συχνά). Οπως και το «πρέπει να υποβάλεις αίτηση» (μια φορά) με το «να υποβάλλεις» (κάθε μήνα).
6. Το διαρρέω (πληροφορίες, ειδήσεις κ.λπ.). Αγανακτούν με τη χρήση τού διαρρέω με συμπλήρωμα (αντικείμενο): «Ο υπάλληλος διέρρευσε τις πληροφορίες» (αντί «διοχέτευσε» ή «άφησε να διαρρεύσουν»).
7. Το -ν των άρθρων. Επισημαίνουν τη χρήση τού άρθρου με -ν σε χρήσεις που δεν χρειάζεται (την χώρα, τον δάσκαλο) και, κυρίως, την παράλειψή του εκεί που χρειάζεται (τη πίστη, το πατέρα).
8. Χρήση αποθετικών (σε -μαι) ρημάτων ως παθητικών. Παραπονούνται ευλόγως ότι φράσεις όπως «οι μετοχές διαπραγματεύονται στο Χρηματιστήριο από τους επενδυτές» ή «το δέρμα επεξεργάζεται σε ειδικά εργοστάσια» δεν έχουν καλώς (θα πρέπει να λεχθεί: «είναι αντικείμενο διαπραγμάτευσης» ή «οι επενδυτές διαπραγματεύονται...» και «το δέρμα υφίσταται επεξεργασία» ή «το επεξεργάζονται»).
9. Χρήση αρσενικού τύπου μετοχής/επιθέτου αντί θηλυκών. Θεωρούν απαράδεκτες χρήσεις όπως: οι ισχύοντες διατάξεις ή επειγόντων περιπτώσεων (αντί ισχύουσες, επειγουσών).
10. Την αντικατάσταση τού ως από το σαν σε όλες τις χρήσεις: Μιλάει σαν ειδικός - Μιλάει ως ειδικός. Οι χρήσεις αυτές διαφέρουν σημασιολογικά. Το «μιλάει ως ειδικός» σημαίνει ότι είναι πράγματι ειδικός, ενώ το «μιλάει σαν ειδικός» σημαίνει ότι μιλάει σαν να ήταν ειδικός, που δεν είναι.

* Συμπεράσματα
Το γενικό συμπέρασμα είναι ότι εξακολουθεί, ευτυχώς, να υπάρχει μεγάλη ευαισθησία στον Ελληνα ως προς τη χρήση τής γλώσσας, είτε γιατί έχουμε κάποιες τραυματικές εμπειρίες από το γλωσσικό, είτε κυρίως γιατί το θέμα τής γλώσσας το θεωρούμε δικό μας θέμα· θεωρούμε ότι μάς αφορά όλους. Και έτσι είναι. Αυτό φαίνεται όχι μόνο από τη συμμετοχή στην έρευνα, αλλά και από τον τρόπο που εκφράζονται οι συμμετέχοντες. Χρησιμοποιούν συχνά απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς για όσους «παραβιάζουν» αυτήν ή εκείνη τη χρήση τής γλώσσας, που θεωρούν ως σωστή. Επίσης, χωρίς να είναι ειδικοί στη γλώσσα, θίγουν περιπτώσεις από όλα τα επίπεδα τής γλώσσας: τη γραμματική, τη σύνταξη, το λεξιλόγιο (θέματα φωνητικής - η προφορά των b, d, g σε λέξεις όπως έμπορος, έντιμος, άγκυρα, όπου κατά τους κανόνες θα έπρεπε να προφέρονται έρρινα: έmbορος, έndιμος, άngυρα - δεν βρίσκονται στην πρώτη «ενοχλητική» δεκάδα).
Είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι στη χρήση ξένων λέξεων που ζητούν να τις αποφεύγουμε. Από τις απαντήσεις είναι φανερό ότι δεν υποστηρίζουν έναν «γλωσσικό ρατσισμό» ή κάποιο κήρυγμα «γλωσσικής κάθαρσης», αλλά επιμένουν στην περιορισμένη και λελογισμένη χρήση των λέξεων. Να μη λέμε budget αντί για «προϋπολογισμός», team αντί «ομάδα», follow-up αντί «συνέχεια» κ.ο.κ. Οταν σχεδόν όλοι συγκλίνουν στην εκτίμηση ότι αυτό τους ενοχλεί και ότι αποτελεί πρόβλημα για τη χρήση τής γλώσσας, είμαστε υποχρεωμένοι να το λάβουμε υπ' όψιν, όχι φυσικά θέτοντας υπό διωγμόν κάθε ξένη λέξη (βρίθει από αυτές η γλώσσα μας), αλλά αναπτύσσοντας μεγαλύτερη ευαισθησία στις λεξιλογικές επιλογές μας με μια παράλληλη προσπάθεια των ειδικών να δηλωθούν συστηματικά οι νέοι όροι που εισέρχονται από τον χώρο τής τεχνολογίας.
Εκπληξη απετέλεσε πόσο πολύ ενοχλεί ο αυξημένος τύπος προστακτικής. Πόσο ενοχλούν χρήσεις, όπως παρήγγειλε (αντί παράγγειλε), υπέγραψε (αντί υπόγραψε), κατέθεσε (αντί κατάθεσε), υπέβαλε (αντί υπόβαλε) κ.τ.ό. Μολονότι θα περίμενε κανείς ότι πρόκειται για ένα θέμα που απασχολεί ανθρώπους με λογιότερα ενδιαφέροντα, φάνηκε ότι προκαλεί το γλωσσικό αίσθημα ευρύτερα.
Γραμματικές ευαισθησίες έχουν οι Ελληνες ομιλητές και σε άλλες χρήσεις που δείχνουν ότι τους ενοχλούν: α) τα επιρρήματα τού τύπου προηγούμενα (αντί προηγουμένως), ενδεχόμενα, πιθανά κ.λπ. (καταλαμβάνουν την τρίτη θέση των πρώτων δέκα)· β) η κλίση των θηλυκών επιθέτων σε -ης (τής διεθνής!, η συνεπή! κ.τ.ό.), που πράγματι γεννούν δυσκολία σε αρκετούς ομιλητές, καταλαμβάνει την τέταρτη θέση· γ) η σύγχυση στα ρήματα να/θα (διεξ)αγάγω - (διεξ)άγω τους ενοχλεί (πέμπτη στη σειρά), όπως ίσως δεν θα περίμενε κανείς, δοθέντος ότι συνιστούν κλειστή κατηγορία (είναι μόνο τα σύνθετα σε -άγω και -βάλλω)· δ) γραμματική και η (ένατη στις δέκα) επισήμανση τής χρήσης αρσενικού αντί θηλυκού σε μετοχές κυρίως αλλά και (μετοχικά) επίθετα: ισχύοντες διατάξεις!δευτερευόντων προτάσεων!
Κυριαρχία, λοιπόν, τής γραμματικής, ενώ πολύ λιγότερο ενοχλεί η σύνταξη: δεν ανέχονται - καταλαμβάνει την 8η θέση - το (χρηματιστηριακό) «οι μετοχές διαπραγματεύονται στις 600 δραχμές» (ρήμα δηλ. που έχει μόνο τύπο σε -μαι, ρήμα αποθετικό, όταν λέγεται σε παθητική χρήση: αντί «οι μετοχές γίνονται αντικείμενο διαπραγμάτευσης...» ή «τις μετοχές διαπραγματεύονται οι επενδυτές...»).διαρρέω (ως μεταβατικού ρήματος με αντικείμενο): «αυτός είναι που διαρρέει τις πληροφορίες». Το τοποθετούν στην 6η θέση. Τους απασχολούν, τέλος, και λεξιλογικά θέματα, όπως η διαφορά των επιρρημάτων που έχουν δύο τύπους, σε και σε -ως:έκτακτα - εκτάκτως, αδιάκριτα - αδιακρίτως, άμεσα - αμέσως κ.τ.ό. (τρίτη θέση) και η σημασιολογική διαφοροποίηση των ως και σαν (δέκατη θέση). Φωνητικές χρήσεις τού τύπου: τη πίστη, το πατέρα, τη τόλμη, το τόμο κ.λπ. ενοχλούν επίσης στον προφορικό ιδίως λόγο (έβδομη θέση). Επίσης θεωρούν τερατώδη τη χρήση τού
Οι παρατηρήσεις των συμπολιτών μας (από όλη την Ελλάδα, από όλες τις ηλικίες και από διαφορετικό μορφωτικό επίπεδο) πρέπει να μάς ευαισθητοποιήσουν και να μάς προβληματίσουν όλους: Εκπαίδευση, ΜΜΕ, φορείς, άτομα. Οι άδολες αυτές γλωσσικές ευαισθησίες τού κόσμου που βγήκαν από την έρευνα μπορούν γλωσσολογικά να αναλυθούν, να αιτιολογηθούν και να αξιολογηθούν. Δεν σημαίνει ότι οι κύριες αδυναμίες στη χρήση τής γλώσσας μας είναι μόνον οι δέκα αυτές. Οι ειδικοί εύκολα μπορούν να επισημάνουν πολλές άλλες πλευρές και παραμέτρους, ακόμη και να δεχθούν και να δικαιολογήσουν κάποιες από αυτές. Ωστόσο, δεν πρέπει να υποτιμάμε τη γνώμη και την ευαισθησία των απλών χρηστών τής γλώσσας μας. Και κάτι πολύ σημαντικό: Στους δύσκολους καιρούς που ζούμε είναι παρήγορο να διαπιστώνεις μια τόσο πηγαία και πολύτιμη έγνοια για τη γλώσσα μας.
 Γεώργιος Μπαμπινιώτης

Ο κ. Γεώργιος Μπαμπινιώτης είναι καθηγητής Γλωσσολογίας, πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Τρίτη 18 Οκτωβρίου 2011

'' Μουσειοσκευές'' πρωτότυπα και δημιουργικά εκπαιδευτικά προγράμματα)

Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να ενημερωθούν και να δηλώσουν συμμετοχή σε αυτά τα πρωτότυπα και πολύ δημιουργικά εκπαιδευτικά προγράμματα!
 
α)Πρόγραμμα από την υπηρεσία συντήρησης μνημείων Ακρόπολης
''Oι μουσειοσκευές αποτελούν ένα πολύπλευρο εποπτικό υλικό. Kάθε μία περιέχει βιβλία, διαφάνειες, παιχνίδια, προπλάσματα μνημείων κι αντίγραφα αρχαίων αντικειμένων, τα οποία ως σύνολο αποτελούν ένα ειδικά σχεδιασμένο εκπαιδευτικό υλικό εναλλακτικής διδασκαλίας στην τάξη ή σε κάποιον άλλο χώρο πολιτισμικής αναφοράς.....''
Για πληροφορίες για το πρόγραμμα  πατήστε εδώ. 

β)Αντίστοιχο πρόγραμμα προσφέρεται και από το μουσείο Μπενάκη 
''Οι μουσειοσκευές είναι μικρές βαλίτσες που περιέχουν ενημερωτικό υλικό αφιερωμένο σε διάφορα θέματα για επεξεργασία στο χώρο του σχολείου. Δημιουργούνται από το Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του Μουσείου Μπενάκη, σε συνεργασία με ειδικούς, και δανείζονται σε εκπαιδευτικούς φορείς για διάστημα 10 ημερών με προσυνεννόηση.
Περιλαμβάνουν αντίγραφα κυρίως αλλά και πρωτότυπα αντικείμενα, διαφάνειες, επεξηγηματικά κείμενα, φωτογραφίες, βιβλία για επιπλέον ενημέρωση, επιλεγμένη βιβλιογραφία, παιχνίδια, προτάσεις για δραστηριότητες και κατασκευές.''
Για πληροφορίες για το πρόγραμμα πατήστε εδώ

γ) Πρόγραμμα από το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
''Το εκπαιδευτικό υλικό, δανειστικό (φάκελοι, μουσειοσκευές και έντυπα), υλικό μέσω διαδικτύου και υλικό που διατίθεται στο πωλητήριο, έχει σχεδιαστεί για την ενημέρωση των εκπαιδευτικών που επιθυμούν να προετοιμάσουν οι ίδιοι την επίσκεψη των μαθητών ή να το χρησιμοποιήσουν μέσα στην τάξη. Το υλικό, που διατίθεται μέσω διαδικτύου και στο πωλητήριο, μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί από γονείς που επιθυμούν να προετοιμαστούν για μια οικογενειακή επίσκεψη στο μουσείο.''
Για πληροφορίες για το πρόγραμμα πατήστε  εδώ

'' Οι Μαθησιακές Δυσκολίες στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση'' , Παντελιάδου, Πατσιοδήμου, Μπότσας

Ένα πολύ χρήσιμο βιβλίο για εκπαιδευτικούς και γονείς. Βοηθάει στην κατανόηση και την ορθότερη αντιμετώπιση των Μαθησιακών Δυσκολιών στο σχολικό πλαίσιο.
Για να δείτε το βιβλίο πατήστε στο σύνδεσμο:  http://www.specialeducation.gr/files/Math_dysk_bthmia%20ekpsi.pdf

Δευτέρα 17 Οκτωβρίου 2011

''Tα μυστικά για σωστή μελέτη ''

ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΓΙΑ ΣΩΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ

(άρθρο του Νίκου Κουφάκου, από την εφημερίδα "Τύπος της Κυριακής" (Ελεύθερος Τύπος - κυριακάτικη έκδοση), Μ. Σάββατο 30 Απριλίου, σελ. 67)


"Οδηγός επιβίωσης" προς υποψηφίους ΑΕΙ και ΤΕΙ λίγο πριν από την τελική ευθεία
Η ημέρα της... κρίσης πλησιάζει για τους υποψηφίους που θα διεκδικήσουν μια θέση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Τώρα στην τελική ευθεία χρειάζεται να μάθουν τα "μυστικά" της επιτυχίας των πανελλαδικών εξετάσεων...

"Ψυχραιμία, παιδιά!" είναι ο πρώτος και απαράβατος κανόνας της επιτυχίας των υποψηφίων για εισαγωγή στα ΑΕΙ και ΤΕΙ της χώρας. Όμως μην ξεχνάμε ότι ακόμα και αν χάσετε αυτή τη μάχη, ούτε τον πόλεμο χάνετε ούτε τη μοναδική ευκαιρία της ζωής σας. Να είστε σίγουροι ότι θα έχετε πολλές άλλες ευκαιρίες για να αποδείξετε την αξίας σας...
Οι πανελλαδικές εξετάσεις, το μέγα άγχος, η καθοριστική μάχη και τα σχέδια της νίκης έχουν μια στενή σχέση για την επιτυχία των υποψηφίων που διεκδικούν μια θέση στα ΑΕΙ και ΤΕΙ της χώρας.
Με τη βοήθεια της ψυχολόγου-ψυχοθεραπεύτριας Αγγελικής Καλαντζοπούλου θα σας περιγράψουμε τα μυστικά της επιτυχίας και θα σας δώσουμε πολύ χρήσιμες συμβουλές για την αντιμετώπιση του άγχους των εξετάσεων.

Αποδοτικό διάβασμα σημαίνει πάνω απ' όλα συγκέντρωση. Εκείνο που έχετε να κάνετε ως πρώτο βήμα είναι να διαμορφώσετε τις ιδανικές για σας συνθήκες μελέτης.
ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΑΝΟΝΕΣ ΔΙΑΒΑΣΜΑΤΟΣ ΠΟΥ ΝΑ ΙΣΧΥΟΥΝ ΚΑΘΟΛΙΚΑ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΑ
Μοναχική ή ομαδική μελέτη, με δυνατό ή άτονο φως, με μουσική ή χωρίς, στο γραφείο ή στο κρεβάτι σας; "Πρέπει" δεν υπάρχουν και είναι προσωπική σας υπόθεση η επιλογή της κατάλληλης ατμόσφαιρας.
"Στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν κανόνες διαβάσματος που να ισχύουν καθολικά και απόλυτα, ιδιαίτερα στην ηλικία και στο επίπεδο που βρίσκεστε σίγουρα θα έχετε βρει κάποιους τρόπους να διαβάζετε και να μελετάτε..." τονίζει η κ. Καλαντζοπούλου. Και προσθέτει: "Ο τρόπος μελέτης και διαβάσματος χρειάζεται να είναι προσαρμοσμένος στο χαρακτήρα και την προσωπικότητα του καθένα. Άλλοι άνθρωποι μαθαίνουν πιο εύκολα κάνοντας ανάγνωση το κείμενο που πρέπει να διαβάσουν. Άλλοι πάλι εάν δεν έχουν και ακουστική πληροφορία μπορεί να δυσκολευτούν πολύ να μάθουν κάτι. Άλλοι πάλι θέλουν να έχουν την εμπειρία και την πρακτική αυτού που μαθαίνουν".
Δυστυχώς, όμως, ανεξάρτητα από τις προτιμήσεις του καθένα το σύστημα αξιολόγησης περιλαμβάνει τη δοκιμασία των εξετάσεων. Άρα, χρειάζεται όλοι ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες κλίσεις που μπορεί να έχουν, να τις προσαρμόσουν στο σύστημα των γραπτών εξετάσεων.
Ένας τρόπος, πάντως, για να μειωθούν τα προβλήματα συγκέντρωσης, να γίνουν τα μαθήματα ενδιαφέροντα και να πετύχετε αύξηση της μνήμης είναι η λεκτικοποίηση και εικονοποίηση (λεκτικοποίηση είναι να μετατρέπουμε τα λόγια σε νοερές εικόνες και αντίστροφα). Ένα στεγνό κείμενο μπορεί να μετατραπεί από σας, στο μυαλό σας, σε ζωντανή εικόνα που θα μείνει χαραγμένη στη μνήμη σας. Στη συνέχεια, μετατρέπετε την εικόνα σε λέξεις και η μέθοδος έχει ολοκληρωθεί!

Ο καλύτερος τρόπος να διαβάζετε για να πετύχετε αυτά τα αποτελέσματα είναι εκείνος που οι ειδικοί ονομάζουν "κυκλικό". Είναι κατάλληλος για πολλά είδη κειμένων και προσφέρεται για απομνημόνευση. Διαβάζουμε ένα κομμάτι μικρό ή μεγάλο από την αρχή ως το τέλος χωρίς πισωγυρίσματα έστω και αν δεν καταλαβαίνουμε όλα τα νοήματα. Επαναλαμβάνουμε την ανάγνωση πολλές φορές κατά τον ίδιο τρόπο. Έτσι αυξάνουμε την κατανόηση. Με την κατανόηση αυξάνεται η συγκέντρωση. Με την επανάληψη ενισχύεται η μνήμη.
Αν απαιτείται απομνημόνευση λέξη προς λέξη διαιρούμε την ύλη σε μικρές ενότητες. Στη συνέχεια, προσθέτουν οι ειδικοί, κάνουμε ερωτήσεις που υποθέτουμε ότι θα βάλει ο εξεταστής.
Ένας ακόμη ιδανικός τρόπος διαβάσματος είναι η "χαρτογράφηση" των κειμένων. Σε κάθε κεντρική ιδέα αντιστοιχεί μία παράγραφος. Φτιάχνοντας ένα ακτινωτό σχήμα τοποθετούμε στο κέντρο τη βασική έννοια που θα συνδέεται με τις κύριες ιδέες και αυτές με τη σειρά τους προς όλες τις κατευθύνσεις με τις επιμέρους έννοιες. Με αυτόν τον τρόπο συρρικνώνεται η ύλη και επιτυγχάνεται οικονομία χρόνου και ενέργειας.
Υπάρχει, ωστόσο, μια μεγάλη κατηγορία υποψηφίων που δεν μπορούν να αρχίσουν να διαβάζουν και βρίσκουν ένα σωρό άλλες ασχολίες εκείνη τη στιγμή προκειμένου να αποφύγουν τη συγκέντρωση στο σκοπό τους. Πιθανοί λόγοι που μπορεί να συμβαίνει αυτό είναι είτε ο φόβος ότι η ώρα μελέτης είναι μια δυσάρεστη και επίπονη διαδικασία, είτε η αίσθηση ότι χάνουν κάτι άλλο που θα ήταν πιο ευχάριστο.
ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΤΕ ΤΙΣ ΙΔΑΝΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΓΙΑ ΔΙΑΒΑΣΜΑ
* Χρειάζεται να δώσουμε στον εαυτό μας 10 - 15 λεπτά για να οδηγήσουμε τη σκέψη μας στο θέμα της μελέτης και να αρχίσουμε να παίρνουμε μια αίσθηση του βιβλίου.
*Ορίζουμε το δωμάτιο μελέτης. Φροντίζουμε να είναι ένας σταθερός χώρος που να έχει ησυχία, ζέστη
(το χειμώνα), δροσιά (το καλοκαίρι).
*Εφοδιαζόμαστε με όλα τα απαραίτητα: νερό, καφέ, μολύβια, χαρτιά, σημειώσεις.
* Προσπαθούμε να απομακρύνουμε όλες τις πηγές που μπορεί να μας διασπάσουν την προσοχή: τηλεόραση, ραδιόφωνο, τηλέφωνο (κινητό και σταθερό). Κλείνουμε, αν είναι δυνατόν, τα τηλέφωνα και ενημερώνουμε τους φίλους για τις ώρες που μπορούν να επικοινωνήσουν μαζί μας.
* Κλείνουμε και την πόρτα του δωματίου μας σε περίπτωση που υπάρχουν κι άλλοι στο σπίτι (γονείς,
αδέλφια, φίλοι). Τους παρακαλούμε να μην μας ενοχλήσουν μέχρι την ώρα που θα ορίσουμε για
διάλειμμα.
*Ορίζουμε, αν είναι δυνατόν, από πριν το χρόνο που θα διαβάσουμε σύμφωνα με την ύλη και τις άλλες δραστηριότητές μας.
* Θέτουμε ένα στόχο ύλης που θέλουμε να καλύψουμε την κάθε μέρα.
*Κάθε φορά που φτάνουμε ή ξεπερνάμε το στόχο μας δίνουμε μια ανταμοιβή στον εαυτό μας -
κάνουμε κάτι που μας ευχαριστεί, για παράδειγμα πάμε μια βόλτα με τους φίλους μας, βλέπουμε ένα
έργο στην τηλεόραση ή ό,τι άλλο μας αρέσει.
*Ξεφυλλίζουμε το βιβλίο.
*Υπολογίζουμε το χρόνο που χρειαζόμαστε για να καλύψουμε έναν ορισμένο αριθμό σελίδων. *Βάζουμε τη σκέψη μας σε κάποια όρια. Ο νους έχει την ικανότητα να πηγαίνει προς όλες τις κατευθύνσεις.
* Ορίζουμε το στόχο: "Τι θέλω να μάθω;" "Τι ύλη θέλω να καλύψω;" Μπορούμε να εστιάσουμε
περισσότερο στην ύλη και να κάνουμε ερωτήσεις για συγκεκριμένα σημεία της ύλης που πρέπει να
ξέρουμε στο τέλος.
* Τελευταίο σημείο της προετοιμασίας είναι να γράψουμε σε χαρτί αυτά που ήδη γνωρίζουμε από το
θέμα. Αν γνωρίζουμε κάτι, το σημειώνουμε ως λέξεις-κλειδιά. Αν δεν γνωρίζουμε, προσπαθούμε να
υποθέσουμε κάτι. Αυτό βοηθάει στο να συγκεντρωθούμε καλύτερα και να μπορέσουμε να
συνδέσουμε τις υπάρχουσες γνώσεις με τις καινούργιες.
Ο ΔΕΚΑΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΥ ΔΙΑΒΑΣΜΑΤΟΣ
* Οι πρωινές ώρες προσφέρονται για μάθηση που έχει σχέση με γεγονότα, λεπτομέρειες, καινούργιες
έννοιες.
*Οι απογευματινές ώρες προσφέρονται για επαναλήψεις και για μάθηση γνώσεων που απαιτούν κρίση
και περιέχουν λιγότερες λεπτομέρειες.
* Η διατροφή πρέπει να είναι κανονική.
*Για την καλύτερη λειτουργία του εγκεφάλου απαιτούνται έξι με οκτώ ώρες ύπνου το βράδυ.
*Η στάση του σώματος κατά τη μελέτη πρέπει να είναι κατά το δυνατόν όρθια. Το σκύψιμο περιορίζει
*Η γυμναστική, ιδιαίτερα η αερόβια, αυξάνει την εισδοχή οξυγόνου στον εγκέφαλο, με αποτέλεσμα τη
βελτίωση της μνήμης και της σκέψης.
*Η μουσική, όχι πάνω από το ένα τρίτο του χρόνου μελέτης, εμψυχώνει, ενεργοποιεί το νου και
ταυτόχρονα μειώνει το άγχος.
* Άγχος με μέτρο. Ένα υψηλό επίπεδο άγχους μειώνει την ικανότητά μας να θυμηθούμε αυτά που
μελετήσαμε, ενώ το μέτριο επίπεδο άγχους μας κρατάει σε εγρήγορση.
* Διαμορφώστε τις συνθήκες που εσείς θεωρείτε ιδανικές στο χώρο που διαβάζετε.
*Κάνετε οπωσδήποτε διαλείμματα, τέτοιας διάρκειας που θα σας ξεκουράζουν, αλλά δεν θα σας
αποσπούν εντελώς από τη μελέτη.


Τετάρτη 12 Οκτωβρίου 2011

Βιβλιοτετράδιο Επανάληψης - Έκθεση Γ' Λυκείου

Βιβλιοτετράδιο επανάληψης για το μάθημα της Έκθεσης Γ' Λυκείου.
Στο πλαίσιο της συνεργασίας των 130 Πανελλαδικώς Συνεργαζομένων Φροντιστηρίων, 300 φροντιστές συγγραφείς, σχεδίασαν και έγραψαν μία  σειρά επαναληπτικών βιβλίων που καλύπτουν πλήρως την επανάληψη.
Όπως υποστηρίζεται τα Βιβλιοτετράδια δίνουν στο μαθητή τη δυνατότητα να κάνει οργανωμένα την επανάληψή του, χωρίς να χρονοτριβεί, με μια διαδικασία που την ονόμασαν  :
“Τα 5 βήματα για την επανάληψη”

Για να συνδεθείτε και να 'κατεβάσετε' το υλικό που σχετίζεται με την Έκθεση Γ΄Λυκείου  πατήστε εδώ

Δευτέρα 10 Οκτωβρίου 2011

Έκθεση Α' Λυκείου - Διαγράμματα Θεματικών Ενοτήτων


Διαγράμματα θεματικών ενοτήτων για το σχολικό  Βιβλίο της Έκθεσης Α' Λυκείου από τις εσωτερικές εκδόσεις Φιλολογικού Κλάδου των εκπαιδευτηρίων Δούκας. Το υλικό βρίσκεται αναρτημένο στην ιστοσελίδα  http://parents.doukas.gr/app/webroot/fckfile/file/Lykeio/New/ALykeiou/nglossa/__Thematikoi_Kykloi__.pdf
 και συμπληρωματικά
 http://www.scribd.com/doc/104962979/-Thematikoi-Kykloi-

Τετάρτη 5 Οκτωβρίου 2011

Στοιχεία Αφηγηματολογίας -ο αφηγητής -εστίαση -αφηγηματικοί τρόποι -ο χρόνος της αφήγησης

Γενικά στοιχεία αφηγηματολογίας
Ο όρος «αφηγηματολογία» δηλώνει τον επιστημονικό κλάδο που αναπτύχθηκε από τα μέσα του 20ού αιώνα περίπου στο πλαίσιο των λογοτεχνικών σπουδών και, έχοντας ως αντικείμενο τη δομή ενός αφηγήματος καθώς και την ίδια την πράξη της αφήγησης, επιχειρεί να συγκροτήσει μια θεωρία του αφηγηματικού λόγου.
Αφήγημα είναι το κείμενο, δηλαδή ο προφορικός ή γραπτός λόγος, που περιέχει μια ιστορία (τον μύθο, το αφηγηματικό περιεχόμενο, το σύνολο των γεγονότων που παρουσιάζονται) και η οποία οφείλει να μεταβιβαστεί από μια αφηγηματική πράξη, την αφήγηση (τον λόγο μέσω του οποίου παρουσιάζεται η ιστορία). Έτσι, η αφηγηματολογία επικεντρώνεται, πιο συγκεκριμένα, στους τύπους του αφηγητή, στις αφηγηματικές
τεχνικές, στην πλοκή κ.ά. και προτείνει μοντέλα ανάλυσης της αφήγησης.
Η σύγχρονη αφηγηματολογία οφείλει πολλά στις εργασίες των Ρώσων φορμαλιστών και των Γάλλων δομιστών, ιδιαίτερα στον Γάλλο θεωρητικό Ζεράρ Ζενέτ.


Η σχέση συγγραφέα - αφηγητή κατά Ζενέτ (G. Genette)

Η γαλλική αφηγηματολογία επισήμανε ότι δεν μπορεί να υπάρξει αφήγημα χωρίς αφηγητή. Ο αναγνώστης όμως μπορεί να μην αντιλαμβάνεται την ύπαρξη του αφηγητή και να έχει την εντύπωση μιας «διαφανούς» αφήγησης, της οποίας τα γεγονότα γίνονται αισθητά ως «πραγματικά» (π.χ. στην ιστορική αφήγηση). Ακόμα και στην περίπτωση ενός αφηγήματος που συγκροτείται εξ ολοκλήρου από διαλόγους μεταξύ προσώπων και χωρίς κατηγορηματικές
εκφράσεις (του τύπου «λέει»), υπάρχει αφηγητής, ο οποίος «παραθέτει» τους διαλόγους χωρίς να κάνει αισθητή την παρουσία του. Στην «αδιαφανή» αφήγηση ο αφηγητής προσδιορίζεται ρητά, γίνεται ένα «πρόσωπο» μέσα στο αφήγημα.

Γενικά στοιχεία αφηγηματολογίας

Είναι γενικά αποδεκτό ότι ο αφηγητής της ιστορίας δεν ταυτίζεται με τον συγγραφέα (με εξαίρεση τα απομνημονεύματα, το ημερολόγιο και την αυτοβιογραφία).

-Ο αφηγητής είναι ένα πλασματικό πρόσωπο, δημιούργημα του συγγραφέα, διαμεσολαβητής ανάμεσα στον συγγραφέα και τον αναγνώστη, ανεξάρτητα από τα πρόσωπα της αφήγησης και από το αν παίρνει μέρος στην αφήγηση.
-Ο «πραγματικός» συγγραφέας είναι «παρών» στην αφήγηση με την αφηρημένη μορφή του «υπονοούμενου συγγραφέα» (αφηρημένος συγγραφέας), αναγνωρίσιμος με τη μορφή της «συγγραφικής συνείδησης», καθώς και με τη δομή, τις ιδέες, τους τίτλους, τη διάρθρωση, τη διαίρεση.

Οι λειτουργίες του αφηγητή

Ο αφηγητής μπορεί να είναι πρόσωπο της αφήγησης, με πρωταγωνιστικό ή δευτερεύοντα ρόλο, ή μπορεί να είναι αμέτοχος στα γεγονότα.

1)Αν συμμετέχει στην ιστορία (είτε ως βασικός ήρωας είτε ως απλός παρατηρητής ή αυτόπτης μάρτυρας), τον ονομάζουμε «ομοδιηγητικό αφηγητή». Σ’ αυτή την περίπτωση ο αφηγητής αφηγείται σε πρώτο ρηματικό πρόσωπο (πρωτοπρόσωπη αφήγηση).
Διακρίνονται δύο παραλλαγές του ομοδιηγητικού αφηγητή:
α) ο αφηγητής παρατηρητής/ θεατής, δηλαδή ο αφηγητής που είναι παρατηρητής/μάρτυρας των συμβάντων της αφήγησης, και
β)ο αφηγητής-πρωταγωνιστής, δηλαδή ο αφηγητής που συμμετέχει στην αφήγηση ως βασικός ήρωας. Όταν μάλιστα αφηγείται σε πρώτο ρηματικό την προσωπική του ιστορία, ονομάζεται ιδιαίτερα «αυτοδιηγητικός αφηγητής».

2)Αν ο αφηγητής δεν συμμετέχει καθόλου στην ιστορία που διηγείται ονομάζεται «ετεροδιηγητικός αφηγητής». Στην περίπτωση αυτή ο συγγραφέας αναθέτει την αφήγηση σε πρόσωπο ξένο προς την ιστορία, την οποία παρουσιάζει σε τρίτο πρόσωπο (τριτοπρόσωπη αφήγηση). Ονομάζεται, ιδιαίτερα, «παντογνώστης αφηγητής» (ή «αφηγητής-Θεός») αυτός που βρίσκεται παντού και πάντοτε και γνωρίζει τα πάντα, ακόμα και τις πιο απόκρυφες σκέψεις
των προσώπων της αφήγησης.

Η αφήγηση

Η αφήγηση διακρίνεται σε πραγματική και πλασματική.
 Πραγματική ονομάζεται η αφήγηση της οποίας το αντικείμενο ανήκει στο βιωματικό πεδίο του υποκειμένου της αφήγησης, ενώ
πλασματική εκείνη της οποίας το αντικείμενο είναι εφεύρημα του υποκειμένου της αφήγησης.

Κάθε αφήγημα συντίθεται από τρία στρώματα (Delcroix Μ.- F. Hallyn 1997):
• Αφήγημα γεγονότων: γίνεται αναφορά σε ό,τι έπραξε ή σε ό,τι έπαθε ένα πρόσωπο.
• Αφήγημα λόγων: περιλαμβάνει: α) τον αφηγηματοποιημένο ή αφηγημένο λόγο, κατά τον οποίο τα λόγια του προσώπου ενσωματώνονται στην αφήγηση, β) τον αναφερόμενο ή αναπαριστώμενο λόγο, που περιλαμβάνει τον ευθύ λόγο ή διάλογο και γ) τον μετατιθέμενο λόγο, κατά τον οποίο ο λόγος του ήρωα ενσωματώνεται στον λόγο του αφηγητή. Κατά τον Ζενέτ, ο εσωτερικός μονόλογος είναι ευθύς, άμεσος λόγος. Προέκταση του μετατιθεμένου λόγου είναι ο ελεύθερος πλάγιος λόγος, με τον οποίο ο αφηγητής αποδίδει σε τρίτο πρόσωπο και σε χρόνο ιστορικό ενδόμυχες σκέψεις και συναισθήματα ενός προσώπου της αφήγησης. Το τμήμα αυτό εύκολα μετατρέπεται σε ευθύ λόγο.
• Αφήγημα σκέψεων: η σκέψη, κατά τον Ζενέτ, ισοδυναμεί με «σιωπηρό λόγο».


Η εστίαση

Με τον όρο «εστίαση» αναφερόμαστε στην απόσταση που παίρνει ο αφηγητής
από τα πρόσωπα της αφήγησης. Ο Ζενέτ προτείνει τους ακόλουθους τρεις τύπους εστίασης της τριτοπρόσωπης αφήγησης:
• Αφήγηση χωρίς εστίαση (ή μηδενική εστίαση): ο αφηγητής γνωρίζει περισσότερα
από τα πρόσωπα. Αντιστοιχεί στην αφήγηση με παντογνώστη αφηγητή.
• Αφήγηση με εσωτερική εστίαση: η αφήγηση παρακολουθεί ένα από τα πρόσωπα ή ο αφηγητής ξέρει τόσα, όσα και το πρόσωπο από τη σκοπιά του οποίου αφηγείται.
• Αφήγηση με εξωτερική εστίαση: ο αφηγητής ξέρει λιγότερα από τα πρόσωπα. Στην περίπτωση αυτή ο ήρωας δρα, χωρίς ο αναγνώστης να μπορεί να μάθει τις σκέψεις του (π.χ. αστυνομικά μυθιστορήματα).

Τα αφηγηματικά επίπεδα

Όταν μέσα σε μια αφήγηση παρεμβάλλεται και μια δεύτερη ιστορία, τότε, κατά τον Ζενέτ, η αφήγηση «διασπάται» σε δύο επίπεδα:
στο πρώτο επίπεδο, που περιέχει την κύρια αφήγηση,
και στο δεύτερο επίπεδο, που περιέχει τη δευτερεύουσα (εγκιβωτισμένη) αφήγηση.
Η κύρια αφήγηση τοποθετείται στο επίπεδο που ονομάζεται διηγητικό, ενώ
 η δευτερεύουσα αφήγηση τοποθετείται στο επίπεδο που ονομάζεται μεταδιηγητικό ή υποδιηγητικό.
 Αν υπάρχει πρόλογος ή εισαγωγική αφήγηση στο έργο, τότε έχουμε και ένα τρίτο επίπεδο, που ονομάζεται εξωδιηγητικό.

Ο Ζενέτ διακρίνει, λοιπόν, τρία αφηγηματικά επίπεδα:
• Το «εξωδιηγητικό» επίπεδο: συγκροτείται από την αφήγηση γεγονότων που είναι εξωτερικά σε σχέση με το κείμενο, πρόλογοι, εισαγωγές κ.λπ., π.χ. η επίκληση του ποιητή στη Μούσα στην Οδύσσεια του Ομήρου.
• Το «διηγητικό» επίπεδο: περιλαμβάνει τα γεγονότα που ανήκουν στην κύρια αφήγηση, π.χ. τις περιπέτειες του Οδυσσέα από το νησί της Καλυψώς ως την Ιθάκη.
• Το «μεταδιηγητικό» ή «υποδιηγητικό» επίπεδο: περιλαμβάνει τη δευτερεύουσα αφήγηση που εγκιβωτίζεται στην κύρια αφήγηση, π.χ. τα γεγονότα που αφηγείται ο Οδυσσέας στους Φαίακες (τα παλαιότερα γεγονότα από την Τροία μέχρι το νησί της Καλυψώς).

Ως εκ τούτου, με βάση το αφηγηματικό επίπεδο, κατά τον Ζενέτ, έχουμε τριών ειδών αφηγητές:

• Εξωδιηγητικός: είναι ο αφηγητής που αφηγείται τα γεγονότα που συγκροτούν την πλοκή του κειμένου.
• Ενδοδιηγητικός: είναι ο αφηγητής που βρίσκεται μέσα στην ιστορία και διηγείται γεγονότα που συνιστούν μετα-αφήγηση.
• Μεταδιηγητικός: είναι ο αφηγητής που βρίσκεται μέσα στη δευτερεύουσα ιστορία (στη μετα-αφήγηση) και αφηγείται μια άλλη ιστορία.

Με κριτήριο το αφηγηματικό επίπεδο στο οποίο ανήκουν, καθώς και τη συμμετοχή τους στην ιστορία, προκύπτουν οι ακόλουθοι τύποι αφηγητή:
• Εξωδιηγητικός-ετεροδιηγητικός αφηγητής: είναι ο αφηγητής που επιφορτίζεται με την αφήγηση της κύριας ιστορίας στην οποία δεν συμμετέχει, π.χ. ο αφηγητής της Ιλιάδας και της Οδύσσειας (ο Όμηρος).
• Εξωδιηγητικός-ομοδιηγητικός αφηγητής: είναι ο αφηγητής που επιφορτίζεται με την αφήγηση της κύριας ιστορίας, η οποία αποτελεί και την προσωπική του ιστορία (αυτοδιηγητική αφήγηση), π.χ. ο αφηγητής στο μυθιστόρημα Λουκής Λάρας του Δημ. Βικέλα.
• Ενδοδιηγητικός-ετεροδιηγητικός αφηγητής: είναι ο αφηγητής που ανήκει στην κύρια ιστορία και αφηγείται (σε μεταδιηγητικό επίπεδο) μια ιστορία στην οποία δεν συμμετέχει, π.χ. η Σεχραζάτ στις Χίλιες και μία νύχτες.
• Ενδοδιηγητικός-ομοδιηγητικός αφηγητής: είναι ο αφηγητής που ανήκει στην κύρια ιστορία και αφηγείται (σε μεταδιηγητικό επίπεδο) την προσωπική του ιστορία, π.χ. ο Οδυσσέας όταν αφηγείται τη δεκάχρονη περιπέτειά του στους Φαίακες.


Οι αφηγηματικοί τρόποι

Μέρος των αφηγηματικών τεχνικών ενός κειμένου είναι και οι αφηγηματικοί τρόποι που απαντούν στο ερώτημα «πώς αφηγείται» κάποιος. Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι ο όρος αφηγηματικές τεχνικές είναι ευρύτερος και σ’ αυτόν υπάγονται και οι τρόποι με τους οποίους αφηγείται κάποιος και οι οποίοι είναι οι εξής:
•Έκθεση ή αφήγηση: είναι η παρουσίαση γεγονότων και πράξεων, την οποία ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης διέκριναν σε «διήγηση» και «μίμηση». Στη διήγηση ο αφηγητής αφηγείται μια ιστορία με τη δική του φωνή, ενώ στη μίμηση δανείζεται τη φωνή άλλων προσώπων.
• Διάλογος: είναι τα διαλογικά μέρη σε ευθύ λόγο και σε πρώτο πρόσωπο.
• Περιγραφή: η αναπαράσταση προσώπων, τόπων, αντικειμένων, η αφήγηση καταστάσεων.
• Σχόλιο: η παρεμβολή σχολίων, σκέψεων, γνωμών από τον αφηγητή, έξω από τη ροή της αφήγησης, που στοιχειοθετεί, όπως και η περιγραφή, μια επιβράδυνσή της.
• Ελεύθερος πλάγιος λόγος: η πιστή απόδοση σκέψεων, διαθέσεων ή συναισθημάτων σε γ΄ πρόσωπο και σε παρωχημένο χρόνο. Το τμήμα αυτό φαίνεται να ανήκει στην καθαρή αφήγηση, στην ουσία όμως εύκολα μετατρέπεται σε ευθύ λόγο.
• Εσωτερικός μονόλογος: η απόδοση των σκέψεων ή συναισθημάτων σε α΄ πρόσωπο και σε χρόνο ενεστώτα.

Ο χρόνος της αφήγησης

Τρεις χρονικές τοποθετήσεις της αφήγησης χρονικά, σε σχέση με την ιστορία, είναι πιθανές:
 το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Με βάση αυτά τα χρονικά επίπεδα, η αφήγηση μπορεί να είναι τεσσάρων ειδών:
• Η μεταγενέστερη αφήγηση. Είναι η πιο συχνή. Διηγούμαστε την ιστορία αφού έχει εξ ολοκλήρου συντελεστεί.
• Η προγενέστερη αφήγηση, που προηγείται της έναρξης της ιστορίας.
• Η ταυτόχρονη αφήγηση, της οποίας η εκφώνηση είναι σύγχρονη της ιστορίας.
• Η παρέμβλητη αφήγηση, όπου ο αφηγητής διηγείται μαζί με τα γεγονότα που συντελέστηκαν και τις σκέψεις που του έρχονται κατά τη στιγμή της γραφής.


Η χρονική σειρά των γεγονότων

Συχνά ο αφηγητής παραβιάζει την ομαλή χρονική πορεία για να γυρίσει προσωρινά στο παρελθόν ή αφηγείται ένα γεγονός που πρόκειται να διαδραματιστεί αργότερα.
Τις παραβιάσεις αυτές τις ονομάζουμε αναχρονίες και τις διακρίνουμε σε:
α)Αναδρομικές αφηγήσεις / αναδρομές ή αναλήψεις και
β)Πρόδρομες αφηγήσεις ή προλήψεις.

α)Αναδρομή είναι η τεχνική κατά την οποία διακόπτεται η κανονική χρονική σειρά των συμβάντων για να εξιστορηθούν γεγονότα του παρελθόντος,
ενώ β)στην πρόληψη ο αφηγητής κάνει λόγο εκ των προτέρων για γεγονότα
που θα γίνουν αργότερα.

Άλλες τεχνικές με τις οποίες παραβιάζεται η ομαλή, φυσική χρονική σειρά:
• Ιn medias res: η λατινική αυτή φράση σημαίνει «στο μέσο των πραγμάτων», δηλαδή στη μέση της υπόθεσης, και αποτελεί μια τεχνική τηςαφήγησης σύμφωνα με την οποία το νήμα της ιστορίας δεν ξετυλίγεταιαπό την αρχή, αλλά ο αφηγητής αρχίζει την ιστορία από το κρισιμότερο
σημείο της πλοκής και, έπειτα, με αναδρομή στο παρελθόν, παρουσιάζονταιόσα προηγούνται του σημείου αυτού. Με την τεχνική αυτήδιεγείρεται το ενδιαφέρον του αναγνώστη και η αφήγησηδεν γίνεταικουραστική.
• Εγκιβωτισμός: σε κάθε αφηγηματικό κείμενο υπάρχει μια κύρια αφήγησηπου αποτελεί την αρχική ιστορία και υπάρχουν και μικρότερες,δευτερεύουσες αφηγήσεις μέσα στην κύρια αφήγηση που διακόπτουντην ομαλή ροή του χρόνου. Αυτή η «αφήγηση μέσα στην αφήγηση»
ονομάζεται εγκιβωτισμένη αφήγηση ή εγκιβωτισμός.
• Παρέκβαση/παρέμβλητη (εμβόλιμη) αφήγηση: είναι η προσωρινή διακοπή της φυσικής ροής των γεγονότων και η αναφορά σε άλλο θέμα που δεν σχετίζεται άμεσα με την υπόθεση του έργου.
• Προϊδεασμός/προσήμανση: είναι η ψυχολογική προετοιμασία του αναγνώστη από τον αφηγητή για το τι πρόκειται να ακολουθήσει.
• Προοικονομία: είναι ο τρόπος με τον οποίο ο συγγραφέας διευθετεί τα γεγονότα και δημιουργεί τις κατάλληλες προϋποθέσεις, ώστε η εξέλιξη της πλοκής να είναι για τον αναγνώστη φυσική και λογική.

Η χρονική διάρκεια

Ο χρόνος της αφήγησης έχει τις ακόλουθες σχέσεις με τον χρόνο της ιστορίας, με κριτήριο τη διάρκεια των γεγονότων:
Ο χρόνος της αφήγησης μπορεί να είναι μικρότερος από τον χρόνο της ιστορίας, όταν ο αφηγητής συμπυκνώνει τον χρόνο (συστολή του χρόνου) και παρουσιάζει συνοπτικά (σε μερικές σειρές) γεγονότα που έχουν μεγάλη διάρκεια. Με τον τρόπο αυτό, ο ρυθμός της αφήγησης επιταχύνεται.

Ο χρόνος της αφήγησης μπορεί να είναι μεγαλύτερος από τον χρόνο της ιστορίας, όταν ο αφηγητής επιμηκύνει τον χρόνο (διαστολή του χρόνου) και παρουσιάζει αναλυτικά γεγονότα που διαρκούν ελάχιστα. Με τον τρόπο αυτό επιβραδύνεται ο ρυθμός της αφήγησης.

Ο χρόνος της αφήγησης είναι ίσος με τον χρόνο της ιστορίας, συνήθως σε διαλογικές σκηνές.

Για να συντομεύσει τον χρόνο της αφήγησης, ο συγγραφέας χρησιμοποιεί τις ακόλουθες τεχνικές:
Επιτάχυνση: παρουσιάζει σύντομα γεγονότα που έχουν μεγάλη διάρκεια.
Παράλειψη: κάποια γεγονότα δεν τα αναφέρει καθόλου, επειδή δεν  σχετίζονται με την ιστορία.
Περίληψη: παρουσιάζει συνοπτικά τα ενδιάμεσα γεγονότα.
Έλλειψη ή αφηγηματικό κενό: ο αφηγητής παραλείπει ένα τμήμα της ιστορίας ή κάποια γεγονότα που εννοούνται εύκολα ή δεν συμβάλλουν ουσιαστικά στην πλοκή.

Η τεχνική με την οποία ο συγγραφέας διευρύνει τον χρόνο της αφήγησης είναι:
• Η επιβράδυνση: γεγονότα που έχουν μικρή διάρκεια στην πραγματικότητα παρουσιάζονται εκτεταμένα στην αφήγηση.

Η χρονική συχνότητα

Η αφηγηματική συχνότητα καθορίζεται από τη σχέση της εμφάνισης ενός γεγονότος στην ιστορία και της έκθεσής του μέσα στην αφήγηση (Καψωμένος 2003: 146).
Έτσι, μοναδική αφήγηση είναι η αφήγηση αυτού που έγινε μία φορά,
επαναληπτική είναι η επανάληψη Χ φορές αυτού που έγινε μια φορά,
θαμιστική είναι αφήγηση μία φορά αυτού που έγινε Χ φορές και
πολυμοναδική είναι η αφήγηση Χ φορές αυτού που έγινε Χ φορές.


Το αφηγηματικό μοντέλο του Γκρεϊμάς (A. J. Greimas)

Στην υποενότητα αυτή παρουσιάζεται ένα μοντέλο ανάλυσης του αφηγηματικού λόγου το οποίο μπορεί να φανεί χρήσιμο στη διδακτική πράξη, το αφηγηματικό μοντέλο του Γκρεϊμάς. Ο Γκρεϊμάς, συνεχίζοντας το έργο του Ρώσου φορμαλιστή Προπ (V. Propp), ο οποίος μελέτησε 100 ρωσικά «μαγικά παραμύθια» και ανακάλυψε τη βασική και σταθερή δομή της σύνθεσής τους, διακρίνει έξι ρόλους κατά την ανάλυση των αφηγηματικών κειμένων:
Υποκείμενο, Αντικείμενο, Πομπός, Δέκτης, Βοηθός, Αντίμαχος.
 Οι ρόλοι, οι οποίοι δεν είναι απαραίτητο να είναι πάντα πρόσωπα, συνδέονται μεταξύ
τους με στενότερες σχέσεις που αποδίδονται με το ακόλουθο σχήμα (Παγανός 1993: 78, Μηλιώτης 1994: 35).
Υποκείμενο (Ήρωας) vs Αντικείμενο (πολύτιμο)
Πομπός (Εντολέας) vs Δέκτης (Εντολοδόχος)
Βοηθός (Συμπαραστάτης) vs Αντίμαχος

Το Υποκείμενο είναι το πρόσωπο που δραστηριοποιείται για την απόκτηση του Αντικειμένου ή την αποκατάσταση της αδικίας.
Αντικείμενο μπορεί να είναι ένα πρόσωπο, μια ιδέα, μια αξία ή ένα αντικείμενο, γενικά κάτι
πολύτιμο, του οποίου η απώλεια ή η στέρηση δραστηριοποιεί τον ήρωα για την απόκτηση ή την ανάκτησή του.
Ο Πομπός είναι κατά κανόνα κάποιο εξατομικευμένο πρόσωπο ή μια ανεικονική οντότητα, ενώ ο Δέκτης δηλώνει το πρόσωπο που συλλαμβάνει το μήνυμα, χωρίς αναγκαστικά να είναι το
μόνο στο οποίο το μήνυμα θα μεταβιβαστεί.
Συμπαραστάτης είναι οτιδήποτε λειτουργεί ευνοϊκά στην ευόδωση της επιθυμίας του Υποκειμένου, ενώ
Αντίμαχος κάθε δρων πρόσωπο το οποίο συντελεί ανασταλτικά στην επίτευξη του στόχου του Υποκειμένου.
 Είναι ευνόητο ότι σε κάθε αφήγηση δεν είναι απαραίτητο να υπάρχουν όλοι οι παραπάνω ρόλοι. Επίσης σε κάθε ρόλο είναι δυνατό να αντιστοιχούν περισσότερα από ένα πρόσωπα και, αντίστροφα, σε κάθε πρόσωπο περισσότεροι ρόλοι. Ορισμένοι ρόλοι, όπως π.χ. του Ήρωα και του Βοηθού, θεωρούνται κατ’ αρχάς ασυμβίβαστοι. Τον κάθε ρόλο προσδιορίζουν οι λειτουργίες και οι ιδιότητες που αποδίδονται στο Υποκείμενο, οι οποίες βοηθούν στον περιορισμό των πολλών δρώντων προσώπων σε λίγους δραματικούς ρόλους (Παγανός 1993: 77-79, Μηλιώτης
1994: 32-36, Καψωμένος 1987: 12-24, Greimas 1987: 39-62).

'Κείμενα Νεοελληνική Λογοτεχνίας΄Α΄τεύχος, Α τάξη Ενιαίου Λυκείου, Βιβλίο Καθηγητή(ΟΕΔΒ) σελ. 19-25

Τρίτη 4 Οκτωβρίου 2011

Αναζητώντας τη συλλογιστική πορεία (ppt)

'Αναζητώντας τη συλλογιστική πορεία των  συγγραφέων : σκέψεις και προβληματισμοί '

Μία εξαιρετική παρουσίαση αναρτημένη στη σελίδα της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ανατολικής Αττικής, από τη σχολική σύμβουλο και φιλόλογο Αγάθη Γεωργιάδου.
Για να δείτε την παρουσίαση πατήστε στο σύνδεσμο: 
dide-anatol.att.sch.gr/tte/nea/sumbouloi/sillogistiki_poreia.ppt

Ειδήσεις στα Αρχαία Ελληνικά !

Διαβάστε για το εγχείρημα του Ισπανού  καθηγητή να δημοσιεύει ποικίλες ειδήσεις απ΄ όλο τον κόσμο, μεταφρασμένες σε άπταιστη ελληνική διάλεκτο του 5ου αιώνα π.Χ.. : 
http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=107195

Για να επισκεφτείτε τη σελίδα του Ισπανού Καθηγητή που περιλαμβάνει ειδήσεις στα αρχαία ελληνικά πατήστε στο σύνδεσμο: http://www.akwn.net/

Οι Μαθησιακές Δυσκολίες στην Παραγωγή Γραπτού Λόγου στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.

'Οι Μαθησιακές Δυσκολίες στην Παραγωγή Γραπτόυ Λόγου στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση'
Μία πολύ βοηθητική  παρουσίαση , αναρτημένη στη διεύθυνση δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης Ανατολικής Αττικής από τη σχολική σύμβουλο και φιλόλογο Αγάθη Γεωργιάδου.
Για να δείτε την παρουσίαση πατήστε στο σύνδεσμο:
 http://dide-anatol.att.sch.gr/tte/nea/sumbouloi/MATHISIAKES_DYSKOLIES_STHN_PARAGOGH_GRAPTOY_LOGOY.pdf

H Αξιολόγηση της Λογοτεχνίας

'Η Αξιολόγηση της Λογοτεχνίας'
Μία πολύ καλή παρουσίαση , αναρτημένη στη διεύθυνση δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης Ανατολικής Αττικής από τη σχολική σύμβουλο και φιλόλογο Αγάθη Γεωργιάδου.
Για να δείτε την παρουσίαση πατήστε στο σύνδεσμο dide-anatol.att.sch.gr/tte/nea/sumbouloi/aksiologisi_logotexnias.ppt


Δευτέρα 3 Οκτωβρίου 2011

Ασκήσεις στην Έκθεση

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Πώς οργανώνεται η παρακάτω παράγραφος;(δομή και τρόποι ανάπτυξης)

  α) Αξιοπρόσεκτες, επίσης, είναι και οι επιπτώσεις αυτής της νέας αίσθησης του χρόνου στην εκπαιδευτική διαδικασία. Παρατηρείται π.χ. δυσκολία συγκέντρωσης της προσοχής των παιδιών, όπως και υπερβολική κινητικότητα, αφού η καθημερινή ζωή δεν συμβαδίζει με το ρυθμό της τηλεοπτικής εικόνας. Πολύ φυσικό είναι να θεωρείται ανιαρό το σχολικό μάθημα, όπως και ο διάλογος στην οικογένεια, που τώρα έχει αντιπάλους τα κανάλια με τα ελκυστικά τους προγράμματα. Ας μην παραλείψουμε και τις ταινίες του Σαββατόβραδου, οι οποίες έχουν στοιχίσει σε πλήθος παιδιών την απουσία από τον κυριακάτικο εκκλησιασμό ή από το οικογενειακό τραπέζι.
(Πανελλήνιες Β’Λυκείου  2003)


2. Ποιος είναι ο τρόπος ανάπτυξης της παρακάτω παραγράφου; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

  Ο θάνατος του Αμερικανού φυσικού Οπενχάιμερ, του μεγάλου επιστήμονα, που πρωτοστάτησε στην κατασκευή του φοβερότερου όπλου απ’ όσα γνώρισε ως τώρα η ιστορία, της ατομικής βόμβας, αλλά και του υψηλόφρονα ανθρώπου, που αισθάνθηκε βαθιά στην ψυχή του τον ηθικό αντίχτυπο αυτής της αποτρόπαιης εφεύρεσης, έφερε και πάλι στο πρώτο επίπεδο του στοχασμού και της ευαισθησίας μας το οξύ πρόβλημα της ευθύνης των σοφών στη διακυβέρνηση της οικουμένης. [...]

(ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ  ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ 2008)


3. Να ξαναγράψετε τις επόμενες δύο περιόδους μετατρέποντας την ενεργητική σύνταξη σε παθητική:
α. «Η μονοκρατορία του χρώματος και της φωτογραφίας εξακοντίζει στο περιθώριο το γραπτό λόγο και υποθηκεύει την ανάγνωση».
β. «Η τηλεόραση, αντίθετα, έχει επιβάλει μια ριζικά διαφορετική αίσθηση του χρόνου από εκείνη που μας κληροδότησε η παράδοση».
(Πανελλήνιες Β’Λυκείου  2003)


3. Από το β΄ συνθετικό των παρακάτω λέξεων να σχηματίσετε μία νέα σύνθετη λέξη:

                                  σταυροδρόμι, αντίλογος, υπόδικη, πολύφημος

Κυριακή 2 Οκτωβρίου 2011

Children see.....children do.....make your influence positive!

Μία  ταινία μηκρού μήκους από τη  'NAPCAN' (Australia’s National Association for the Prevention of Child Abuse and Neglect) που μας υπενθυμίζει ότι τα παιδιά 'βλέπουν και κάνουν'...





Διδακτικό Υλικό για τους Θεματικούς Κύκλους της Γ' Λυκείου

 Διδακτικό Υλικό για τους Θεματικούς Κύκλους  της Έκφρασης-Έκθεσης Γ' Λυκείου , από τις Εσωτερικές Εκδόσεις Φιλολογικού Κλάδου των εκπαιδευτηρίων Δούκας. Η ιστοσελίδα των εκπαιδευτηρίων βρίσκεται στη διεύθυνση www.doukas.gr. 
Για να δείτε το πρώτο τεύχος πατήστε εδώ
Για να δείτε το δεύτερο τεύχος πατήστε εδώ
Για να δείτε το τρίτο τεύχος πατήστε εδώ

Έκθεση Γ' Λυκείου Διαγράμματα Θεωρίας Σχολικού Βιβλίου

Διαγράμματα Θεωρίας του Σχολικού Βιβλίου της Έκφρασης-Έκθεσης Γ' Λυκείου , από τις Εσωτερικές Εκδόσεις Φιλολογικού Κλάδου των εκπαιδευτηρίων Δούκας. Τα διαγράμματα βρίσκονται αναρτημένα στην ιστοσελίδα των εκπαιδευτηρίων www.doukas.gr. 
Για να συνδεθείτε με το διδακτικό υλικό πατήστε εδώ

Σάββατο 1 Οκτωβρίου 2011

'Με τη φλόγα της γης', Ψηφιακό βίντεο από παιδιά ΣΤ΄2 τάξης του 55ου Δημ. Σχολείου Πατρών

Το ψηφιακό βίντεο “Με τη φλόγα της γης  -  The Flame of Earth” που εκπροσώπησε τη χώρα μας στον ευρωπαϊκό διαγωνισμό “Βιώσιμη ενέργεια και ψηφιακό βίντεο” κέρδισε το πρώτο ευρωπαϊκό βραβείο στις ηλικίες 10-12 ετών. Η ταινία μικρού μήκους έγινε  από τα παιδιά της ΣΤ΄2 τάξης του 55ου Δημ. Σχολείου Πατρών και ειχε θέμα τη χρήση της ενέργειας στην καθημερινή μας ζωή. Εξάντληση φυσικών πόρων, σπατάλη ενέργειας, περιβαλλοντικά προβλήματα.
Ο ευρωπαϊκός διαγωνισμός “Βιώσιμη ενέργεια και ψηφιακό βίντεο” Yourvid Save Energy 2010-2011 απευθύνεται σε μαθητές από 10 έως 18 ετών και εκπαιδευτικούς δημοσίων ή ιδιωτικών εκπαιδευτικών κέντρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η ταινία ειχε κερδίσει την πρώτη θέση σε ελληνικό επίπεδο στην κατηγορία της και θα ταξίδεψε μέχρι την πόλη Βίλνιους της Λιθουανίας, όπου εκεί, μαζί με τις υπόλοιπες συμμετοχές από Ισπανία, Ιταλία, Γερμανία, Βουλγαρία και Λιθουανία διαγωνιστηκε για το καλύτερο ευρωπαϊκό βίντεο.
Πηγή :  http://www.kala-nea.gr/archives/18405


''Τον τόπο μας, εμείς οι Ελληνες, δεν τον αγαπούμε'', Γιώργος Γραμματικάκης

    Από την αδιαφορία και τη σιωπή, όσον αφορά το περιβάλλον, η χώρα μας έχει περάσει σε ένα επίπεδο γενικευμένης φλυαρίας. Η σημασία του υπογραμμίζεται παντού: σε λόγους πολιτικών και σε εκδηλώσεις κοινωνικές, στις τηλεοπτικές εκπομπές και σε δημοσιεύματα των εφημερίδων. Μεγάλες εταιρίες, τράπεζες και οργανισμοί ανακηρύσσονται υπέρμαχοι του περιβάλλοντος, ενώ τα δεινά που μας επιφυλάσσει το μέλλον περιγράφονται από όλους με μελανά χρώματα. Δεν αμφισβητείται ότι το καινοφανές αυτό ενδιαφέρον δημιουργεί κάποιες νέες προοπτικές. Οπως όμως παρατήρησε από παλιά ο Θουκυδίδης, οι Ελληνες είμαστε «θεατές των λόγων και ακροατές των έργων». Η πικρή αυτή διαπίστωση δεν εξαιρεί τα προβλήματα του περιβάλλοντος και κάνει τον δρόμο δύσβατο και μακρύ.
    Σε αυτόν ακριβώς τον δρόμο αναφέρονται οι υπαινιγμοί που ακολουθούν. Ο προσεκτικός αναγνώστης καλείται να τους συμπληρώσει -ή να προσθέσει άλλους.
    Υπαινιγμός πρώτος: Η ελληνική ιδιαιτερότητα.
Την Ελλάδα χαρακτηρίζει η ποικιλία του τοπίου και μια απέραντη φυσική ομορφιά, που συνυπάρχουν με τα διάσπαρτα μνημεία σπουδαίων πολιτισμών. Ενα ήπιο κλίμα και η διαύγεια του φωτός συνοδεύουν τα χαρακτηριστικά αυτά, και καθιστούν τη χώρα μας μοναδική. Η ελληνική ιδιαιτερότητα προκαλεί συνήθως ανέξοδους ύμνους ή και εθνικιστικές εξάρσεις. Θα έπρεπε όμως πρώτιστα να οδηγεί στην αυτοκριτική: Διότι καμιά και πάλι χώρα δεν δείχνει τόσο λίγο σεβασμό, τέτοια στάση ανεύθυνη απέναντι σε όσα της χάρισε η φύση και η Τέχνη των ανθρώπων. Φαίνεται ότι τον τόπο μας, εμείς οι Ελληνες, δεν τον αγαπούμε. Δεν χάνουμε βέβαια ευκαιρία να υμνούμε τις ομορφιές του, να τονίζουμε τις πολλές του χάρες. Λίγοι όμως μόνον, άξιοι και εκλεκτοί, έκαναν τους ύμνους αυτούς στάση ζωής, και δεν αλλάζουν την εικόνα: ότι τον τόπο μας, εμείς οι Ελληνες δεν τον αγαπούμε. Αρκούμαστε στα «ψεύτικα τα λόγια, τα μεγάλα» ενώ η αλήθεια είναι άλλη και πληγώνει. Τον τόπο μας, εμείς οι Ελληνες, τον θεωρούμε στρέμματα προς εκμετάλλευση, δάση προς οικοπεδοποίηση, ακρογιαλιές προς ίδιον όφελος. Η ελληνική ιδιαιτερότητα αποκτά έτσι και την αντίστροφη, οδυνηρή της όψη.
    Υπαινιγμός δεύτερος: Τα εθνικά μας χαρακτηριστικά.
Υπάρχουν ορισμένα εθνικά χαρακτηριστικά, που αποτυπώνονται σε όλο το φάσμα των ελληνικών προβλημάτων. Δεν βρίσκονται, βέβαια, όπως και οι αρετές μας, σε κάποιο DNA της φυλής. Οφείλονται αντίθετα στις ιστορικές μας ασυνέχειες και στην έλλειψη ουσιαστικής παιδείας. Πρώτο και κύριο ανάμεσα τους είναι ότι ως υπεύθυνους δείχνουμε πάντοτε όλους τους άλλους. Έτσι, για τα σκουπίδια ή τη ρύπανση των ακτών, ποτέ δεν φταίει η δική μας αγωγή, μήτε η καταναλωτική μας βουλιμία. Πάντοτε κάποιοι άλλοι. Μας χαρακτηρίζει επίσης -η δεύτερη επισήμανση- το θράσος της άγνοιας. Λίγο μετρά στη χώρα μας η γνώμη του επιστήμονα, του σοβαρού μελετητή. Τον τόνο δίδουν οι κραυγές στα τηλεοπτικά παράθυρα, οι πολιτικάντηδες του συρμού, οι εκπρόσωποι αγνώστων οργανώσεων. Τρίτο, τέλος, εθνικό χαρακτηριστικό είναι η ιερότητα της δικής μας επικράτειας, ποτέ εκείνης των γειτόνων. Η εγκατάσταση ενός βιολογικού καθαρισμού, για παράδειγμα, προσκρούει συνήθως σε ατέρμονες αντιδράσεις. Ενας ιδιότυπος τοπικός εθνικισμός -συχνά στο όνομα του περιβάλλοντος- υπερισχύει της λογικής και των πιεστικών μας αναγκών.
    Υπαινιγμός τρίτος: Ο οικοδομικός αναρχισμός.
Το φαινόμενο έχει πολλαπλές αιτίες, ορατά όμως και καταστροφικά αποτελέσματα. Η Ελλάδα κτίζεται εική και ως έτυχε, άναρχα, χωρίς υποδομές, χωρίς μέτρο. Η αυθαίρετη δόμηση, που αποτελεί μια παγκόσμια πρωτοτυπία και πρακτική, ανθεί πάντοτε και τονίζει την πολεοδομική ασχήμια της χώρας. Οι μεγάλες πόλεις έμειναν έτσι χωρίς ανάσα και αισθητική. Το Κακό όμως μετανάστευσε παντού, ακόμα και στα περιούσια νησιά μας. Εκεί, μια έξοχη λαϊκή αρχιτεκτονική δίδαξε το μέτρο και έπλασε αριστουργήματα. Σήμερα ωστόσο, η δόμηση επεκτείνεται σε παραλίες και πλαγιές, ισοπεδώνει την ιδιαιτερότητα του τοπίου, αυθαδιάζει απέναντι στο περιβάλλον και τις ίδιες τις ανάγκες του ανθρώπου. Τα ελληνικά νησιά, που ύμνησαν οι ποιητές και οι θαλασσοπόροι, οδηγούνται έτσι -υπό την πίεση και ενός μαζικού τουρισμού- στην ριζική αλλοίωση της υφής και της αισθητικής τους. Τον τόπο ή τα νησιά μας, φαίνεται ότι εμείς οι Ελληνες δεν τα αγαπήσαμε ποτέ. Ισως γι’ αυτό πέρα από τους ύμνους -για τα νησιά μας ή τον τόπο- τα σημάδια ενός αδιέξοδου μέλλοντος είναι ήδη ορατά.
    Υπαινιγμός τέταρτος: Τουρισμός, μια εκφυλιστική απειλή.
Υπάρχει μια ανάλγητη αλλοίωση του ελληνικού περιβάλλοντος, που συντελείται σιωπηλά, ύπουλα, χωρίς πομπώδεις καταγγελίες. Είναι ο τουριστικός μας εκχυδαϊσμός. Ως επιδημία απαξιώνει τη μια, μετά την άλλη, γωνιά της πατρίδας, εξουθενώνει τοπία και ανθρώπους. 
Βασική αιτία του φαινομένου υπήρξε η αλόγιστη επιδίωξη του αριθμού, σε βάρος της ποιότητας. Ετσι, υπό τον μανδύα της τουριστικής «αναπτύξεως», τοπία μοναδικά ενταφιάζονται στο μπετόν και την ασχήμια, παραλίες ολόκληρες παραδίδονται στην ευτέλεια και το κέρδος. Οσο για τους «τουρίστες», λίγοι ενδιαφέρονται για την ελληνική ιδιαιτερότητα. Είναι μάζες μετακινούμενες, που ψάχνουν τον πλαστικό ήλιο και τη φτήνια, ενώ προσθέτουν το δικό τους άχρωμο βλέμμα στις ήδη άχρωμες τουριστικές περιοχές.
Καλούνται ωστόσο, όπως λέει η διαφήμιση, να ζήσουν τον «μύθο της Ελλάδας». Η Ελλάδα ζει και αυτή τον μύθο της. Μόνον που ο μύθος έχει ξεθωριάσει και η ευλογία μετατρέπεται σε εφιάλτη: Το τουριστικό «εισόδημα» δεν ακολουθεί την ίδια αυξητική πορεία, η φθηνή μαζικότητα οδηγεί διαρκώς και καινούργιες περιοχές στην απαξίωση, τα βραχιόλια της ντροπής πολλαπλασιάζονται. Τους καλοκαιρινούς μήνες επικρατεί η ασυδοσία, η ηχητική βουή και ο υπερπληθυσμός. Το χειμώνα, αντίθετα, τα ίδια τοπία μοιάζουν βομβαρδισμένα, έρημα από ζωή και πραγματικές προοπτικές. Το είδος της τουριστικής μας «ανάπτυξης» δείχνει, περισσότερο ίσως από οτιδήποτε άλλο, ότι τον τόπο μας δεν τον αγαπούμε. Η φρικτή αυτή υποψία -ότι εμείς οι Ελληνες, τον τόπο μας δεν τον αγαπούμε- παγώνει τον νού και την ψυχή, και αναζητεί τις ερμηνείες και την αιτία της.
    Υπαινιγμός πέμπτος: Τα δεινά και η εκδίκηση της θάλασσας.
Παρά τα μέτρα, που εξαγγέλλονται ή σχεδιάζονται κατά καιρούς, ολόκληρη η Μεσόγειος θάλασσα φαίνεται να απειλείται. Τα στοιχεία που αφορούν τα αστικά λύματα και τους ρύπους, τα πετρελαιοειδή ή το όργωμα των βυθών, δεν αφήνουν αμφιβολίες· και προοιωνίζονται για τη Μεσόγειο τη μοίρα, μοίρα οδυνηρή για το λαμπρό της παρελθόν, μιας Νεκρής Θάλασσας. Τούτο θα έχει διαστάσεις που ξεπερνούν τα όρια του θαλάσσιου οικοσυστήματος. «Τι είναι η Μεσόγειος;», ρωτά ο F. Braudel. «Είναι χίλια πράγματα μαζί. Δεν είναι ένα μόνο τοπίο, αλλά αμέτρητα τοπία. Δεν είναι μια θάλασσα, αλλά διαδοχή θαλασσών. Δεν είναι ένας πολιτισμός, αλλά πολιτισμοί που συσσωρεύονται ο ένας πάνω στον άλλο».
Το προαιώνιο αυτό μεσογειακό «ύφος», το θαυμαστό όσο και ζωογόνο, βρίσκει την αποθέωσή του στις ελληνικές θάλασσες και ακτές, με τις ελιές και τους αμπελώνες να κατηφορίζουν. Ενώ όμως έπρεπε να συνεγείρει όλους μας στην προστασία του, η ανθρωπογενής βαρβαρότητα, που φθάνει από τη στεριά ή τα καράβια, παρουσιάζει στην Ελλάδα ιδιαίτερες επιδόσεις. Το θαύμα του Αιγαίου ή το Ιόνιο πέλαγος, οι απέραντες ελληνικές ακτές και τα συμπλέγματα των νησιών, βρίσκονται σε πολλαπλή ομηρία. Εκτεταμένες πηγές ρύπανσης, δυναμίτιδα και παράνομες τράτες, πετρέλαια και ρύποι κάθε λογής από τα πλοία, σκουπίδια στις ακτές και στις ψυχές μας. Στον βυθό των θαλασσών απεικονίζεται η ανευθυνότητα και η βουλιμία μας: λογής μπουκάλια και πλαστικά, που χρειάζονται δεκαετίες για να αποδομηθούν· ενώ μια θολή υφή δεσπόζει συχνά εκεί που κάποτε έλαμπε το διάφανο νερό και τα μαγικά του χρώματα. Με έναν συμβολικό τρόπο, ο βυθός των ελληνικών θαλασσών αναπαριστά την ίδια την ελληνική πραγματικότητα.
    Υπαινιγμός έκτος: Η ανθρώπινη διάσταση της οικολογίας.
Η ποιότητα του περιβάλλοντος εκφράζεται συνήθως με μετρήσιμα μεγέθη: τη ρύπανση του εδάφους ή των θαλασσών, το ποσοστό διοξειδίου του άνθρακος στην ατμόσφαιρα, τα στρέμματα του δάσους που καίγονται. Η περιβαλλοντική όμως κρίση είναι, σε πρωτογενές επίπεδο, κρίση του σύγχρονου πολιτισμού και των αξιών του. Αυτό που χρειάζεται συνεπώς, είναι να αμφισβητηθεί η ίδια η έννοια της προόδου και η μονομέρεια της πρακτικής της. Διότι η πρόοδος, μέχρι τώρα, σχεδόν ταυτίζεται με τα καταναλωτικά αγαθά και τη βελτίωση των οικονομικών παραμέτρων. Ελάχιστα αναφέρεται σε ποιοτικές παραμέτρους, στην αρμονική ισορροπία του ανθρώπου με το περιβάλλον του, στην ανάγκη του να υπάρξει με τη φύση και τους άλλους.
Η ανθρώπινη διάσταση της οικολογίας την ανυψώνει, λοιπόν, πέρα από τη λογική των αριθμών και της προσδίδει έναν χαρακτήρα βαθύτερο. Η μέτρηση των παραμέτρων, που δείχνουν την αλλοίωση στη φύση και στις θάλασσες μας, δεν απεικονίζει μόνον μια πραγματικότητα. Αντικατοπτρίζει επίσης την αλλοίωση της ψυχής και τις επίπλαστες ανάγκες μας.
    Υπαινιγμός έβδομος: Η πυραμίδα των ευθυνών και η ανατροπή της.
Οι ευθύνες για την περιβαλλοντική υποβάθμιση της χώρας απεικονίζονται με ενάργεια στο σχήμα μιας πυραμίδας. Η πυραμίδα αυτή μπορεί, ανάλογα με την περίπτωση, να αλλάζει λίγο τις γωνίες ή να προεκτείνει τη βάση της, παραμένει όμως πάντοτε μια πυραμίδα. Στην κορυφή της βρίσκεται η πολιτική εξουσία. Διότι η κυβέρνηση και ο εκάστοτε πρωθυπουργός δίδουν τον τόνο, αυτοί νομοθετούν ή ανέχονται τον κατήφορο. Είναι μάλιστα αξιοσημείωτο, ότι ενώ η χώρα μας έχει αλλού αναμφισβήτητα επιτεύγματα, που ανακλούν και στην πολιτική ηγεσία της, δεν έχει καταγραφεί ένας πρόεδρος της κυβερνήσεως, ένας έστω ισχυρός υπουργός, που να άφησε το στίγμα του στην προστασία του περιβάλλοντος. Δεν είναι λοιπόν περίεργο ότι, στο αμέσως επόμενο επίπεδο των ευθυνών, συνωστίζονται οι κήρυκες μιας ψευδεπίγραφης ανάπτυξης: συμφέροντα μεγάλα και μικρότερα, επιχειρηματίες και δήθεν επενδυτές, πολιτικά πρόσωπα που ανήκουν στην εκάστοτε κομματική «αυλή». Την πυραμίδα συμπληρώνουν οι μηχανισμοί ελέγχου: αρμόδιοι της πολεοδομίας και αστυνομία, δικαστικές αρχές ή ποικιλώνυμα συμβούλια. Στη βάση τέλος της πυραμίδας είμαστε όλοι εμείς, παθητικοί αποδέκτες ενός νέου τραύματος στον τόπο μας, αδιάφοροι και ατομιστές, ωφελούμενοι ίσως, συμμέτοχοι κάποτε.
    Στη βάση όμως της πυραμίδας υπάρχουν και οι άλλοι, οι θαυμάσιοι άλλοι. Είναι όσοι με επιμονή και αγάπη -που λείπει από τη δική μας οπτική- υπερασπίζονται το περιβάλλον το ελληνικό, δίδουν συχνά άνισες μάχες και κατακτούν μια σπιθαμή μνήμης, ένα μέτρο αξιοπρέπειας του τόπου μας. Οπως και οι άγγελοι, εμφανίζονται παντού και δύσκολα προφέρεις τα ονόματά τους: περιβαλλοντικές οργανώσεις και σωματεία πολιτιστικά, πολίτες μοναχικοί και εκπρόσωποι περιοχών που αλώνονται, διανοούμενοι αλλά και δημόσιοι λειτουργοί, απλοί άνθρωποι αλλά και ονόματα με κύρος. Οποια και αν είναι όμως η ταυτότητά τους, το γεγονός είναι ότι οι άγγελοι αυτοί πληθύνονται. Υπάρχει λοιπόν μια μικρή ελπίδα ότι ίσως κυριαρχήσουν κάποτε στη βάση της πυραμίδας. Τότε -υπάρχει πάλι μια μικρή ελπίδα- θα επιδιώξουν την ανατροπή της και θα επιβάλλουν στην κορυφή μεγαλύτερο σεβασμό και φρόνηση.
* Ο κ. Γιώργος Γραμματικάκης είναι καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης και συγγραφέας.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 10/10/2008